Aktualności

„Wykłady otwarte” Teatru Narodowego online (audio)

29/04/2020

Zapraszamy do wysłuchania wykładów Teatru Narodowego online. 

Wykłady teatrologów i badaczy literatury dotyczące twórczości wielkich osobowości polskiej kultury – Wyspiańskiego, Witkacego, Gombrowicza, Różewicza i Białoszewskiego. Cykl „Wykłady otwarte”, w którym prelegenci mówili o teatrze, literaturze i innych dziedzinach sztuki był realizowany w Teatrze Narodowym w latach 1999–2017.

• Paradoksy twórczości Stanisława Wyspiańskiego: geniusz czy imitator? | wykład prof. Rafała Węgrzyniaka | cykl „Wykłady otwarte” Wielki teatr świata (2002/2003)

Rafał Węgrzyniak zastanawia się nad recepcją twórczości Stanisława Wyspiańskiego, która przyjmowana była ambiwalentnie, często narastały wokół niej kontrowersje. Rekonstruuje też „piramidę polskich symboli” zbudowaną przez artystę i rozważa między innymi, jaki wpływ na jej kształt miała germanizacja, której twórca poddany został w austro-węgierskiej szkole.

„Wstydliwie ukrywa się bowiem, że twórczość Wyspiańskiego w ogromnym stopniu była rezultatem jego germanizacji – mówi badacz. – W gimnazjum czytał w oryginale i analizował utwory Lessinga i Schillera, autorytetem szczególnym stał się dla niego, rzecz jasna, Goethe. Jeszcze jako chłopiec stworzył ilustracje do wierszy Goethego Śpiewak i Król Olch. Mając szesnaście lat dopisał dziesiątą księgę poematu Herman i Dorota”. 

Na zdjęciu: Eugenia Herman (Demeter), Magdalena Warzecha (Kora) w Nocy listopadowej. Scenach dramatycznych Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Premiera na inaugurację Teatru Narodowego pod odbudowie 19 listopada 1997. Fot. Wojciech Plewiński / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego

/wysłuchaj online: Paradoksy twórczości Stanisława Wyspiańskiego: geniusz czy imitator? Ninateka.pl →/
(wykład w 3 częściach)

• Teatr Witkacego – sprzeciw wobec naturalizmu | wykład prof. Janusza Deglera |  cykl „Wykłady otwarte” Teatr XX wieku (2003/2004)

Malarz, dramaturg, powieściopisarz, teoretyk kultury i sztuki, filozof, historiozof, artysta życia… człowiek renesansu. Janusz Degler podkreśla, że Stanisław Ignacy Witkiewicz był wyjątkową osobowością, jednoczącą w sobie wiele możliwości twórczych. Przez lata znajdowano różne klucze do zrozumienia bogatej twórczości artysty, m.in. psychologiczny, psychoanalityczny, historiozoficzny, filozoficzny. Badacz proponuje spojrzeć na dorobek Witkacego przez pryzmat teorii teatru.

„Kluczem do zrozumienia Witkacego, do zrozumienia tego, co robił, kim był, co stworzył, jest teatr. Spojrzenie z tej perspektywy odsłania wspólne cechy całego dorobku Witkacego (…). To stanowi, że jawi nam się ona w tej chwili jako pewna jedność” – podkreśla Degler. 

Na zdjęciu: Tomasz Sapryk (Grabarz), Mateusz Rusin (Józef Leon Girtak), Jerzy Radziwiłowicz (Pułkownik Manfred hr. Giers) w Bezimiennym dziele Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jana Englerta. Premiera w Teatrze Narodowym 2 marca 2013. Fot. Andrzej Wencel / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego 

• Teatralność w literaturze Witolda Gombrowicza | wykład prof. Jerzego Jarzębskiego | cykl „Wykłady otwarte” Wielki teatr świata (2002/2003)

„Istotna jest rola obcego wzroku. Inscenizuje się zawsze wobec drugiego (…) inscenizuje się również wobec siebie – mówi Jerzy Jarzębski. – Cała literatura jest dla Gombrowicza teatrem, dlatego że literatura jest sytuacją mówienia do odbiorcy (…) Literackość polega na wchodzeniu w rolę, przy czym wchodzi w rolę zarówno ten, kto pisze dzieło i ten, kto przemawia w dziele, jak i ten, kto czyta dzieło i odbiera”.

Badacz, opowiadając o różnych aspektach teatralności w dziele autora, podkreśla, że służy do ona również do inscenizowania istotnych problemów natury filozoficznej, w tym kwestii etycznych. Wskazuje także, że wypełnione odautorskimi komentarzami pisarstwo Gombrowicza było od początku przedmiotem interpretacji na deskach teatru. 

Na zdjęciu: Marcin Przybylski (Kanclerz), Karol Dziuba (Władzio), Robert Jarociński (Szef policji) w Ślubie Witolda Gombrowicza w reżyserii Eimuntasa Nekrošiusa. Premiera w Teatrze Narodowym 15 czerwca 2018. Fot. Krzysztof Bieliński / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego 

/wysłuchaj online: Teatralność w literaturze Witolda Gombrowicza Ninateka.pl →/
(wykład w 2 częściach)

• Zobaczyć mowę i milczenie. Wokół dramatów Tadeusza Różewicza | wykład prof. Grzegorza Niziołka | cykl „Wykłady otwarte” Ciało widzialne (2005/2006)

Grzegorz Niziołek zastanawia się, w jaki sposób w dramatach Tadeusza Różewicza uwidacznia się ciało i jak wiąże się ono ze słowem. Podkreśla zainteresowanie twórcy fenomenem życia w kontekście nie indywidualnym czy psychologicznym, lecz właśnie gatunkowym. W obrazowaniu poetyckim zawierającym wizerunki czy fragmenty ciała fenomen życia objawia się z wyjątkową intensywnością. 

„Najczęściej jest tak, że ów fragment ludzkiego ciała umiejętnie zaznaczony i wydobyty tworzy punkt skupienia całego obrazu scenicznego, stanowi komentarz do wypowiadanych słów, często przewrotny, ironiczny, ale też często brutalny i dosadny – zaznacza badacz. – (…) Uwidocznienie ciała, fakt zobaczenia go na nowo to jeden z najsilniejszych środków w teatrze Tadeusza Różewicza”. 

Na zdjęciu: Paulina Korthals (Paulina), Paulina Szostak (Bianka) w Białym małżeństwie Tadeusza Różewicza w reżyserii Artura Tyszkiewicza. Premiera w Teatrze Narodowym 2 października 2015. Fot. Krzysztof Bieliński / Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego

/wysłuchaj online: Zobaczyć mowę i milczenie. Wokół dramatów Tadeusza Różewicza Ninateka.pl →/ 
(wykład w 6 częściach)

/tekst wykładu dostępny także w Czytelni →/

• Miron – aktor. O teatrze w twórczości Białoszewskiego | wykład Tadeusza Sobolewskiego | cykl „Wykłady otwarte” Obecność aktora (2007/2008)

Tadeusz Sobolewski zastanawia się nad powiązaniem twórczości Białoszewskiego z aktorstwem i podkreśla jego głęboki zmysł teatru. Poeta wprowadza bowiem swoich czytelników i publiczność w „stan wyostrzonej uwagi”, odgrywa świat jak prawdziwy aktor.

„Partytury, które zostawił Białoszewski są dwuznaczne – mówi Sobolewski. – Bo z jednej strony pokazują na siebie: «popatrzcie, to ja – Miron, byłem tutaj». A z drugiej strony wskazują na życie, zachowują spojrzenie, choć patrzącego już nie ma. Jest to obraz świata podlegającego wymianie, znajdującego się w nieustannym ruchu jak u Heraklita. Życie – wiecznie odtwarzający się teatr. Ta metafora musi się tutaj pojawić. Jest konieczna. Teatr jest tutaj synonimem życia, które da się powtórzyć jak płytę – po zapisaniu, zamknąć w formie. Trzeba tylko umieć ją zobaczyć, przyłapać ten spektakl na gorącym uczynku”. 

Ilustracja: grafika towarzysząca spotkaniu z twórczością Mirona Białoszewskiego w cyklu WIELCY NIEPOWAŻNI | WIELCY NIEPOWAŻNI: „Połamało się”, scenariusz: Dorota Semenowicz, reżyseria: Maciej Podstawny, spotkanie w Teatrze Narodowym 12 grudnia 2014

/wysłuchaj online: Miron – aktor. O teatrze w twórczości Białoszewskiego Ninateka.pl →/ 
(wykład w 4 częściach)